حسن زیرکزادهٔ۲۹/۱۱/۱۹۲۱ میلادیبوکان، ایراندرگذشت۳۰/۷/۱۹۷۲بوکان،ملّیتایرانیحوزه فعالیتموسیقیسبکسنتیجوایزجایزه بهترین خواننده تاریخ کرداز طرف شاه ایرانمحمد رضا پهلویحسن زیرک(۱۹۲۱-۱۹۷۲بوکان)(صدایویراهنما·اطلاعات) خوانندهترانه‌هایکردیدرمناطق کردنشینغربایرانبود. از وی بیش از۱۳۰۰ترانه و آواز به یادگار مانده‌است.محتویات۱زندگی۲اشعار حسن زیرک۳نظر دیگران دربارهٔ حسن زیرک۴پیوند به بیرون]ویرایش[زندگیاستادحسن زیرک در ۸ آذر ۱۳۰۰ (۲۹/۱۱/۱۹۲۱ میلادی) در محلهٔ قلعهٔ سردار شهربوکانآذربایجان غربی در ایران به دنیا آمد. در پنج‌سالگی پدرش درگذشت و زندگی را در رنج گذراند. چندی در شهرهایایرانوعراقسپری کرد. یکی از شهرهایی که در آن مدت زیادی اقامت داشت،کرمانشاهبود. همکاری او در این شهر با هنرمندان برجستهٔ کرمانشاهی همچونمجتبی میرزاده،محمد عبدالصمدی،اکبر ایزدی، وبهمن پولکیسبب خلق آثار زیبایی شد (که برجسته‌ترین کارهای وی می‌باشد).وقتی در عراق بود، در مسافرخانهٔ «فندق شمال» به شاگردی پرداخت. روزی هنگام نظافت، که مشغول زمزمهٔ یکی از ترانه‌هایشبود، مسافری به نامجلال طالبانی(رهبراتحادیهٔ میهنی کردستان عراقو رئیس‌جمهور کنونیدولت موقت عراق)، که در آنجا اقامت داشت، با شنیدن صدای حسن زیرک، او را بهرادیوبغدادبرد و زیرک در آنجا مشغول به کار می‌شود. مدتی در بخش کردیرادیوبغدادهمکاری کرد. از سال ۱۳۳۷، کهبخش کردی رادیو ایران در تهران گشایش یافت، همکاری خود را با اینمرکز آغاز کرد. آثاری که حسن زیرک در رادیو تهران به ضبط رساند، اغلب با ساز استادانی همچونحسین یاحقی،حسن کسایی،جلیل شهناز،جهانگیر ملک،احمد عبادی، و با سرپرستیمشیر همایون شهردارهمراه بود.حسن زیرک گرچه به خاطر شرایط سخت زندگی از تحصیل بی‌بهره ماند، اما استعداد کم‌نظیری در سرودن شعر و آهنگسازی کردی داشت. این استعداد به همراه صدای منحصربه‌فرد، سبب شد که ترانه‌هایش در سرتاسر کردستان محبوبیت یابد. صدای او همچنان در مناطق کردنشین و در کوچه و خیابان و از خانه‌ها و مغازه‌ها به گوش می‌رسد.استاد حسن زیرک درتاق بستانکرمانشاه(فرد سمت راست ) با لباس رسمیحسن زیرک با خانممیدیا زندی، گویندهٔ بخش کردی رادیو تهران، ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج دو دختربه نام‌های مهتاب (آرزو) و مهناز (ساکار) بود. او چند ترانه نیز برای فرزندانش اجرا کرده‌است. حسن زیرک، نه در ایران و نه در عراق روی خوشی و راحتی و آزادی را ندید. رفتار دولت وقت ایران با حسن زیرک او را دچار مشکلات فراوانی کرد، به‌ویژه وقتی که دکترشیخ عابد سراج‌الدینی، رئیس وقت برنامه‌های کردی رادیو تهران بود، به او اجازهٔ کار نداد و این کار سراج‌الدین چنان تأثیر منفیی بر دل لطیف حسن گذاشت که دیگر به رادیو برنگشت و با دلی شکسته باروبنهٔ خود را به سوی بغداد پیچید.در آنجا نیز او را دچار مشکل کردند. او را گرفتند و روانهٔ زندان کردند؛ در آنجا زیرک را به پنکهٔ سقفی بستند و شکنجه کردند. پس از رهایی از بغداد مجدداً به تهران برگشت؛ در تهراننیزساواکاو را گرفت و شکنجه داد کهجریان شکنجه‌اش در ساواک را خودش در نوار گفته و با صدای او هنوز به یادگار مانده‌است. در سال‌های ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳ در کرمانشاهبود و بارادیو کرمانشاههمکاری داشت.سال‌های پایانی زندگی حسن زیرک در تلخی و ناکامی گذشت و چندان به آوازخوانی نمی‌پرداخت. در منطقهٔبوکانقهوه‌خانه‌ای دایر کرد و در میان مردمی که دوستشان می‏داشت و دوستش داشتند، آخرین نفس‌هایش را در رنج و بیماری کشید.استادحسن زیرکدرهفتم مردادماه سال ۱۳۵۱، برابر با ۳۰/۷/۱۹۷۲در سن ۵۰ سالگی در بیمارستان بوکان به علت بیماری از بین رفتنکبدو ناراحتی‌هایمعدهدرگذشت و در دامنهٔ کوهنالشکینهبهخاک سپرده شد.علت مرگ حسن زیرکازبین رفتن کبد باخوردن براده آهن ومشروب بود.درهنگام مرگ استادحسن زیرک،رادیولندن ازبزرگواری اویادمی کندو می گوید:*.یگانه هنرمند مردمکرددربیمارستانبوکاندرگذشت.]ویرایش[اشعار حسن زیرکحسن زیرک دارای صدا و حافظه منحصرفردی بود، وی در عین حال شعرمیسرود و موسیقی برای آن مینواخت.زیرک یکی از هنرمندان مشهور در دوره پهلوی بود، او در کنار هنرمندانی همچونآقاسیدر ایران دارای شهرت جهانی میباشد. استاد حسن زیرک اشعاری زیبا برای تمامی مناطق کردستان سروده است.از وی بیش از هزار ترانه به یادگار مانده است.]ویرایش[نظر دیگران دربارهٔ حسن زیرکهمسر حسن زیرک، که خود گویندهٔ بخش کردی رادیو تهران بود، می‌نویسد]نیاز به ذکر منابع بیشتر[:«حسن زیرک نزدیک به هزار ترانه در تهران و کرمانشاه اجرا کرده‌بود و به خاطر همین ترانه‌های او بود که روزانه نزدیک به دوهزار نامه ارسال می‌شد، و حتی درون نامه پول قرار می‌دادند تا ترانهٔ مورد درخواست آنان پخش شود. برنامه‌های کردی رادیو تهران و کرمانشاه به خاطر صدای دلنشین حسن زیرک مورد توجه همه قرار گرفته بود و آن موقع هر روز دو بار برنامههٔ «ما و شنوندگان» پخش می‌شد. حسن زیرک با صدای رسا و لذت‌بخش خود باعث معروفیت و کیفیت و شکوفایی برنامه‌های کردی درتهرانوکرمانشاهشده‌بود و سیل نامه‌های طرفداران ترانه‌های او هر روز به رادیو جاری بود. اما، با وجود این‌همه خدمت، حسن زیرک را دیگر به رادیو راه ندادند و او را از یاد بردند درحالی که در ۲۸ مرداد ۱۳۴۱، که برد ایستگاه رادیوی کرمانشاه به صد کیلووات رسیده‌بود، صدای حسن زیرک به همهٔ شهرها و روستاهای کردنشینمی‌رسید.»شهرام ناظری، هنرمند موسیقی سنتی ایران، درخصوص صدای حسن زیرک چنین اظهار داشت]نیاز به ذکر منابع بیشتر[:«درخصوص مرحوم حسن زیرک، درمجموع فقط می‌توانم بگویم که یک انسان نابغه به معنای واقعی بود. یعنی در همان لحظه که وارد ارکستر رادیو می‌شد و به اتاق ضبط می‌رفت، بداهتاً هم شعر می‌سرود، هم آهنگ می‌ساخت، و هم آن را می‌خواند، که تاکنون چنین موردی در موسیقی سابقه نداشته‌است. با توجه به این نکته که ایشان سواد خواندن و نوشتن همنداشتند اما موسیقی و شعر را به صورت الهامی و حفظ‌شده می‌خواند و واقعاً از افراد کاملاً استثنایی و از نوابغ موسیقی کردی بودند و بنده در میان خوانندگان کرد علاقهٔ خاصی به صدای حسن زیرک دارم.»فاروق صفی‌زاده بوره‌که‌ای، از پژوهندگان معاصر، درخصوص حسن زیرک می‌نویسد]نیاز به ذکر منابع بیشتر[:«حسن زیرک بیش از هزاروپانصد ترانه ساخته‌است و همهٔ آهنگ‌های ترانه‌ها و بیشتر سروده‌های آن را خود می‌ساخته و می‌سروده‌است.از آهنگ‌های این هنرمند بزرگ بیشترِ ترانه‌سرایان امروز فارس و کُرد و بیگانه و تُرک نیز سود برده‌اند و امروز هر آهنگی که پدید می‌آید، نشانی از آهنگ‌های این هنرمند را در خود نهفته دارد. هنگامی که به آهنگ‌های او گوش فرامی‌دهی، زندگی را با همهٔ آزارها و مویه‌ها و رنج‌هایش درمی‌یابی. بر همین پایه، آهنگ‌های حسن زیرک نشانهٔ زندگی هر کُرد آریایی رنج‌کشیده را در خود نهفته دارد.»مجتبی میرزاده، نوازندهٔویولونو موسیقیدانی که در تمام آثار حسن زیرک در دههٔ ۱۳۴۰ در ارکستر رادیو کرمانشاه نوازندگی و تنظیم آهنگ‌های او را به عهده داشته، درمورد این هنرمند فقید در گفت‌وگوبا راقم این سطور چنین اظهار داشت]نیاز به ذکر منابع بیشتر[:«حسن زیرک، با اینکه مطلقاً سواد نداشت، اما اشعار اغلب آثارش را به صورت بداهه و در آن لحظه که می‌خواند می‌سرود. وی از حافظه‌ای بسیار قوی در حفظ شعر و آهنگ و مقام‌های کردی برخوردار بود، و باید گفت که حسن زیرک هیچ‌گاه در موسیقی کُرد تکرار نخواهد شد، چرا که ماندگارترین و زیباترین نغمات کردی را خلق کرد، و اینک نه‌تنها در ایران، بلکه حتی در میان کردهای عراق، سوئد، و سایر نقاط جهان، آثار و نام و یاد او از مقامو منزلت والایی برخوردار است.»بیژن کامکار، خواننده و نوازنده، با اعلام این مطلب که علاقهٔ زیادی به صدای مرحوم حسن زیرک دارد، گفته‌است]نیاز به ذکر منابع بیشتر[:«حسن زیرک یکی از برجستگان موسیقی کُرد به شمار می‌آید و خیلی از آهنگ‌های کردی یا فارسی که الان به اجرا درمی‌آید، الهام‏گرفته از آثار آن هنرمند است. شهرت و محبوبیت حسن زیرک فقط محدود به مرزهای ایران نیست، بلکه در کشورهای اروپایی و تمام نقاط کردنشین جهان امتداد دارد.